تاریخچه صنعت پتروشیمی
ایجاد صنعت پتروشیمی در ایران قدمتی ۵۰ ساله دارد و به دهه ۱۳۳۰ خورشیدی باز می‌گردد. در اواخر این دهه، وزارت اقتصاد وقت به منظور گسترش صنعت پتروشیمی در کشور، بنگاه شیمیایی کشور را تأسیس و این شرکت در ۱۳۳۷ خورشیدی طرح احداث کارخانه کود شیمیایی مرودشت فارس را به اجرا گذاشت، بنابراین از آنجا که رشد این صنعت نیازمند فعالیت‌های تخصصی گسترده‌تر و هماهنگ با صنعت نفت و گاز بود به زودی ضرورت ایجاد سازمانی برای توسعه و هدایت صنعت پتروشیمی مشهود شد و به همین سبب در ۱۳۴۲ خورشیدی شرکت ملی صنایع پتروشیمی با مالکیت دولت و تحت پوشش شرکت ملی نفت ایران تأسیس و تمام فعالیت‌های مرتبط با ایجاد و توسعه صنایع پتروشیمی در این شرکت متمرکز شد.
صنعت پتروشیمی؛ اهمیت و ویژگی‌های آن
صنعت شیمیایی از جمله صنایع مطرح در چند دهه گذشته به شمار می‌آید که توجه خاص کشورها به این صنعت موجب رونق و فراگیری آن در جهان شده است و در حال حاضر این صنعت پس از صنایع غذایی و خودروسازی سومین صنعت بزرگ جهان محسوب میشود. ایران نیز به عنوان چهارمین تولیدکننده نفت جهان و با دارا بودن دومین ذخایر بزرگ گاز دنیا، ۸۰ درصد درآمدهای صادراتی خود را از نفت و گاز تامین می‌کند و امیدوار است تا پایان دهه جاری ۱۴ درصد از بازار جهانی پتروشیمی را در دست بگیرد و ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی خود را به ۲۳ میلیون تن در سال افزایش دهد.
طیف گسترده ای از محصولات مصرفی، مواد اولیه، محصولات صنعتی از محصولات پتروشیمی حاصل می شود که مطابق دسته بندی کدهای ISIC در کدهای ۲۴۱۲ ، ۲۴۱۱ ، ۲۳۲۰و ۲۴۲۱ قرار می‌گیرد. صنایع پتروشیمی در واقع بخش از صنایع شیمیایی است که فرآورده‌های شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید می‌کند. از اوایل سده بیستم نفت خام و گاز طبیعی به عنوان ماده اولیه، برای تهیه بسیاری از ترکیبات مورد نیاز انسان، اهمیت حیاتی و روز افزونی یافت. صنعت پتروشیمی تأمین‌کننده اصلی مواد مصرفی مورد نیاز در بیشتر صنایع شیمیایی، برق و الکترونیک، نساجی، پزشکی، خودروسازی، لوازم خانگی، غذایی و غیره محسوب میشود.
یکی از مهمترین ویژگی‌های صنعت پتروشیمی ارزش افزوده بسیار بالای آن است. بدین معنی که با تغییرات شیمیایی و فیزیکی بر روی هیدروکربورهای نفتی و گازی میتوان ارزش محصول را به میزان ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش داد.
از ویژگی‌های دیگر این صنعت، تنوع محصولات آن و تأمین مواد اولیه هزاران کارگاه و کارخانه صنایع پایین دستی آن است که از نظر اشتغال‌زایی و کسب درآمدهای ارزی و قطع وابستگی، نقش بسیار مؤثری در اقتصاد کشور دارد. تولید محصولات پتروشیمی به گونه‌ای است که یک واحد اصلی در بالا دست، ماده اولیه واحدهای دیگر را تولید می‌کند، مانند واحد الفین که با تولید اتیلن و پروپیل نیاز واحدهای پلیاتیلن و پروپیل را تأمین می‌کند. در صنایع وابسته به نفت هر چه به طرف محصولات نزدیک به بازار مصرف متمایل شویم با فرصت‌های شغلی بیشتر و کم هزینه‌تر روبرو هستیم. به گونه‌ای که طبق گزارشات معتبر بین‌المللی برای ایجاد هر شغل در صنعت پالایش، به حداقل ۵۰۰ هزار دلار و در صنایع بالا دستی پتروشیمی ۳۶۰ هزار دلار سرمایه‌گذاری نیازمندیم. در حالی که در صنایع پایین دستی پتروشیمی نظیر صنایع پلاستیک با صرف هزینه‌ای به مراتب کمتر میتوان به ایجاد اشتغال پرداخت.
تاریخچه صنایع پتروشیمی در ایران
مرحله گسترش اولیه شرکت ملی صنایع پتروشیمی که توسعه صنعت را شامل می‌شد در قالب سه برنامه عمرانی در سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۶۵ خورشیدی اجرا شد که حاصل آن تامین نیاز داخلی به کودهای شیمیایی و مواد پایه پتروشیمیایی و شیمیایی و احداث مجتمع‌های پتروشیمی متعدد از جمله بندر امام که به ایران ـ ژاپن معروف شد، فارابی (ایران نیپون)، خارک، پازارگاد، کربن اهواز (ایران)، رازی (شاهپور) و طرح‌های توسعه پتروشیمی شیراز بود. جنگ تحمیلی، توسعه صنعت پتروشیمی ایران را با رکود مواجه ساخت و در این مدت اگرچه طرح توسعه پتروشیمی شیراز به پایان رسید اما احداث پتروشیمی بندر امام متوقف شد.
توسعه صادرات، خصوصی‌سازی و سوددهی در برنامه پنج ساله دوم در سال های ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ خورشیدی از دیگر مراحل توسعه پتروشیمی در ایران بود که افزایش تولید سالیانه محصولات از ۴.۲ به ۱۱ میلیون تن در سال را با بهره‌برداری از طرح‌های باقیمانده از برنامه پنج ساله اول به همراه داشت.
برنامه سوم توسعه، سرآغاز مرحله جهش و تثبیت در صنعت پتروشیمی ایران بود که اهدافی همچون توسعه صادرات و ارتقاء صنعت در صادرات غیر نفتی، گسترش خصوصی‌سازی و توجه خاص به تحقیق و توسعه و استفاده بهینه از ظرفیت‌های موجود و ایجاد ظرفیت‌های تولید جدید را برای دستیابی به هدف فروش ۲۰ میلیارد دلار محصولات پتروشیمی تا پایان برنامه پنجم توسعه در نظر گرفته بود.
هرچند برای رسیدن به این هدف برنامه‌های متعددی اجرا شد اما شدت گرفتن تحریم‌ها از اواسط دهه ۱۳۸۰ خورشیدی و چالش‌های داخلی صنعت پتروشیمی همچون نحوه خصوصی‌سازی و قیمت خوراک و مسایلی از این دست، توسعه این صنعت را با دست‌اندازهای جدی مواجه ساخت. با این وجود مزیت‌های بی‌بدیل توسعه صنعت پتروشیمی در ایران که در دسترسی به خوراک کافی، منابع آب و مبادی صادراتی مناسب خلاصه میشود، موجب شد تا همچنان پتروشیمی ایران رتبه دوم منطقه را در اختیار داشته باشد و در جلوگیری از خام فروشی در کشور نیز نقش مهمی ایفا کند.
علت نامگذاری روز پتروشیمی در ایران
تیر ۱۳۹۲ خورشیدی بود که شورای عمومی کشور اعلام کرد، هشتم دی به عنوان روز صنعت پتروشیمی در روزشمار کشور به‌طور رسمی ثبت شده است. این اتفاق مثبت در مجموعه نفت از زمان ملی شدن صنعت نفت و ثبت ۲۹ اسفند به عنوان روز ملی شدن این صنعت تاکنون سابقه نداشت. به همین دلیل پس از بررسی چگونگی ثبت رسمی این روز در تاریخ پتروشیمی کشور اطلاع حاصل شد، ایده اختصاص روزی به نام روز صنعت پتروشیمی حاصل پیشنهادی بود که یکی از کارشناسان باسابقه این شرکت حدود ۸ سال پیش در مقاله‌ای ارایه و در روزنامه‌های آن زمان منتشر کرده بود.
پیشنهاد نام گذاری روز پتروشیمی نخستین بار به وسیله عبدالرسول دشتی از کارشناسان با سابقه پتروشیمی ارایه شد و سپس با نظر مثبت مدیرعامل پتروشیمی مجموعه‌ای از واحدهای این شرکت اقدامات اداری و پیگیری‌های لازم برای تایید مقامات مسئول و ثبت رسمی آن را انجام دادند.
عبدالرسول دشتی کارشناس امور بین‌الملل پتروشیمی است که بیش از ۲۴ سال سابقه کار دارد. وی درباره ایده نامگذاری روز صنعت پتروشیمی این طور توضیح می‌دهد: سابقه این پیشنهاد به ۱۳۹۰ خورشیدی بر می‌گردد. در آن سال همایش بین‌المللی پتروشیمی برگزار شده بود و من که در ۲ روز برگزاری آن حضور داشتم پس از پایان همایش در مقاله‌ای ضمن بررسی مباحث و سخنرانی‌های مطرح شده در این گردهمایی به ارزیابی برخی نکات مهم آن پرداخته در پایان پیشنهاد کرده بودم با توجه به اهمیت این صنعت در کشور، نقش مهم آن در توسعه مناطق مختلف کشور، ایجاد اشتغال و درآمدهای ارزی و مخصوصا با توجه به اینکه صنعت پتروشیمی نماد توسعه صنعتی ایران پس از انقلاب به شمار می‌رود، شایسته است روزی در تاریخ کشورمان به عنوان روز ملی صنعت پتروشیمی ثبت شود. این یادداشت در دوم خرداد ۱۳۹۰ خورشیدی در روزنامه روزگار منتشر شد. البته این یادداشت نخستین مقاله من در مورد پتروشیمی نبود. اما شانس این یادداشت یا شاید تقدیری که برایش پیش‌بینی شده بود، اینچنین بوده که من نسخه‌ای از یادداشت منتشر شده را برای یکی از دوستان همکار که مشاور مهندس بیات مدیر عامل وقت پتروشیمی و همچنین رییس بازرسی فنی شرکت بود، ارسال کردم. ایشان هم به دلیل لطفی که به من داشت یادداشتی روی مقاله من نوشته برای مدیرعامل ارسال کرد و مهندس بیات با پیشنهاد ارایه شده موافقت کرده دستور پیگیری آن را می‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: مدتی بعد از آن نامه‌ای از دفتر توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی به دستم رسید که از من و تعدادی از مسئولان واحدهای پتروشیمی دعوت کرده بودند در جلسه‌ای برای بررسی موضوع پیشنهاد داده شده شرکت کنیم، من هم از این اتفاق در حال شکل‌گیری بسیار خوشحال شده در آن جلسه با بیان نکات مهم و قابل تاملی که برای اقناع نظر مسئولان تصمیم‌گیرنده در شورای عمومی ثبت روزها میتوان ارایه کرد به خصوص به این نکته خیلی تاکید کردم که اگر بتوانیم چنین روزی را در تاریخ ایام کشور ثبت کنیم هر ساله برای گرامی داشت آن قادر خواهیم بود، بسیاری برنامه‌های موثر و تصمیم ساز، مخصوصا تاثیر گذار در سطح کشور برگزار کرده و مسئولان ارشد نظام را نسبت به اهمیت این صنعت و لزوم همراهی و حمایت از آن با خود همراه نماییم. جلسه بسیار خوبی بود که با نظر مثبت تمام همکاران روبرو شد. قرار شد این برنامه از سوی همان اعضایی که البته بعدتر روابط عمومی هم به آنها اضافه شد، پیگیری شود. پیگیری کارها ادامه پیدا می‌کند تا اینکه تیر ۱۳۹۲ خورشیدی شورای عمومی کشور به طور رسمی ثبت روز ۸ دی‌ماه به عنوان روز پتروشیمی در روزشمار ایام کشور را اعلام کرد.
منبع: ایرنا
8 دیدگاه
Thanks for sharing. I read many of your blog posts, cool, your blog is very good.
Your article helped me a lot, is there any more related content? Thanks!
I don’t think the title of your article matches the content lol. Just kidding, mainly because I had some doubts after reading the article.
Your point of view caught my eye and was very interesting. Thanks. I have a question for you.
Your point of view caught my eye and was very interesting. Thanks. I have a question for you.
I don’t think the title of your article matches the content lol. Just kidding, mainly because I had some doubts after reading the article.
Woah! I’m really loving the template/theme of this website. It’s simple, yet effective. A lot of times it’s tough to get that “perfect balance” between user friendliness and appearance. I must say you’ve done a great job with this. In addition, the blog loads super fast for me on Internet explorer. Exceptional Blog!
I truly appreciate this post. I?¦ve been looking everywhere for this! Thank goodness I found it on Bing. You’ve made my day! Thank you again