انواع میلگرد؛ راهنمای جامع آشنایی با میلگردها در صنعت ساخت‌وساز

میلگرد یکی از اجزای حیاتی در ساخت سازه‌های بتنی است که نقش اصلی آن افزایش مقاومت کششی بتن می‌باشد. بتن به تنهایی در برابر نیروهای فشاری بسیار مقاوم است، اما در مقابل نیروهای کششی ضعف دارد. میلگرد با تأمین مقاومت کششی، مکملی بی‌نظیر برای بتن محسوب می‌شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی کامل انواع میلگرد، ویژگی‌ها، کاربردها، مزایا و معایب هر یک بپردازیم تا بتوانید انتخاب آگاهانه‌تری برای پروژه‌های عمرانی خود داشته باشید.

میلگرد چیست؟

میلگرد یا آرماتور، میله‌ای فولادی است که در فرآیندهای ساخت‌وساز برای تقویت بتن به کار می‌رود. بتن، علی‌رغم استحکام بالا در برابر فشار، در مقابل کشش عملکرد ضعیفی دارد. به همین دلیل، استفاده از میلگرد در سازه‌های بتنی نه تنها توصیه می‌شود، بلکه در بسیاری از استانداردهای ساختمانی اجباری است.

طبقه‌بندی انواع میلگرد بر اساس شکل ظاهری

۱. میلگرد ساده (Plain Rebar)

این نوع میلگرد سطحی صاف و بدون آج دارد. میلگرد ساده معمولاً در ساخت اجزای بتنی غیرسازه‌ای یا در مواردی که نیاز به اتصال موقت وجود دارد استفاده می‌شود.

ویژگی‌ها:

• قابلیت خم‌کاری بالا

• مناسب برای جوشکاری

• اتصال ضعیف‌تر با بتن به‌دلیل نبود آج

۲. میلگرد آجدار (Deformed Rebar)

یکی از رایج‌ترین انواع میلگرد در ساخت‌وساز، میلگرد آجدار است. این میلگرد دارای برجستگی‌هایی به نام آج است که به افزایش چسبندگی آن با بتن کمک می‌کند.

مزایا:

• اتصال محکم‌تر با بتن

• افزایش مقاومت در برابر لغزش

انواع آج:

• آج مارپیچ

• آج جناقی

• آج مرکب

دسته‌بندی میلگرد از نظر استاندارد

۱. میلگرد A1

میلگرد ساده با قابلیت انعطاف‌پذیری بالا. این نوع میلگرد معمولاً در جاهایی استفاده می‌شود که نیاز به خم‌کاری دقیق وجود دارد.

۲. میلگرد A2

میلگرد آجدار با مقاومت کششی متوسط. برای پروژه‌هایی که نیاز به استحکام نسبی دارند مناسب است.

۳. میلگرد A3

یکی از پرکاربردترین میلگردها در سازه‌های بتنی. دارای مقاومت کششی و فشاری بالا و آج‌دار است.

۴. میلگرد A4

نسخه‌ای بسیار مقاوم با آج‌های پیچیده‌تر که در پروژه‌های صنعتی یا سازه‌های خاص استفاده می‌شود.

دسته‌بندی میلگرد بر اساس روش تولید

۱. نورد گرم

در این روش، فولاد در دمای بالا شکل‌دهی شده و به میلگرد تبدیل می‌شود. اکثر میلگردهای آجدار به این روش تولید می‌شوند.

۲. نورد سرد

در این روش فولاد در دمای پایین‌تر نورد شده و استحکام بالاتری پیدا می‌کند. معمولاً برای پروژه‌هایی که نیاز به دقت بالاتری دارند استفاده می‌شود.

۳. میلگرد ترمکس (TMT)

میلگردهای ترمکس دارای لایه‌ای سخت در بیرون و ساختار نرم در داخل هستند. این نوع میلگرد در برابر خوردگی و فشار بسیار مقاوم است.

انواع میلگرد بر اساس کاربرد

۱. میلگرد طولی

این میلگردها در راستای طول سازه قرار می‌گیرند و نقش اصلی در تقویت کششی را ایفا می‌کنند.

۲. میلگرد عرضی

برای تقویت مقاطع عرضی بتن و کنترل ترک‌خوردگی‌ها استفاده می‌شود.

۳. خاموت

خاموت نوع خاصی از میلگرد عرضی است که به دور میلگردهای طولی پیچیده می‌شود تا از جابجایی آن‌ها جلوگیری کند.

۴. سنجاقک

در نقاطی از سازه که احتمال تمرکز تنش وجود دارد استفاده می‌شود.

۵. میلگرد رکابی

این نوع میلگرد برای اتصال المان‌های بتنی به یکدیگر به‌کار می‌رود، به‌ویژه در ساخت ستون‌ها و تیرها.

بررسی انواع میلگرد از نظر مقاومت

میلگردها بر اساس مقاومت تسلیم و مقاومت کششی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. معمولاً این مقاومت‌ها در واحد مگاپاسکال یا کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع بیان می‌شوند. هرچه این مقادیر بالاتر باشند، میلگرد مقاوم‌تر است.

میلگردهای خاص

۱. میلگرد گالوانیزه

این نوع میلگرد با یک لایه روی (Zinc) پوشش داده شده تا در برابر خوردگی مقاوم باشد. در مناطق مرطوب یا پروژه‌های دریایی استفاده می‌شود.

۲. میلگرد استنلس استیل

دارای مقاومت بسیار بالا در برابر زنگ‌زدگی. هزینه بالایی دارد اما در پروژه‌های خاص (مثل بیمارستان‌ها یا مراکز صنعتی حساس) ضروری است.

۳. میلگرد FRP (پلاستیک تقویت‌شده با فیبر)

جایگزینی سبک و مقاوم برای میلگرد فولادی. در برابر خوردگی مقاوم است ولی هنوز در ایران کاربرد محدودی دارد.

عوامل مؤثر در انتخاب میلگرد مناسب

• نوع پروژه: صنعتی، مسکونی، تجاری یا زیرساختی

• شرایط محیطی: رطوبت، دما، وجود نمک یا مواد شیمیایی

• مقاومت مورد نیاز: کششی، فشاری، خمشی

• امکان جوشکاری یا خم‌کاری: در برخی پروژه‌ها، قابلیت فرم‌دهی مهم است

• بودجه و زمان: میلگردهای خاص هزینه بالاتری دارند

استانداردهای جهانی و داخلی برای میلگرد

در انتخاب و تولید انواع میلگرد، رعایت استانداردها اهمیت ویژه‌ای دارد. برخی از مهم‌ترین استانداردها عبارت‌اند از:

• ASTM آمریکا: شامل استانداردهای A615، A706، A955

• BS انگلستان: استاندارد BS4449

• ISIRI ایران: استاندارد ۳۱۳۲، ۳۱۳۱، ۷۵۷

تفاوت میلگرد ساده و آجدار در اجرا

در پروژه‌های ساختمانی، انتخاب بین میلگرد ساده و آجدار بسته به نوع نیروهای وارده به بتن صورت می‌گیرد. برای مثال، در بتن‌های درجا یا تیرهای طره‌ای که احتمال لغزش زیاد است، میلگرد آجدار گزینه بهتری است. اما در سازه‌هایی که نیاز به خم‌کاری زیاد و جوشکاری بالا دارند، میلگرد ساده ترجیح داده می‌شود.

نگهداری و حمل‌ونقل میلگرد

میلگردها باید در شرایطی خشک و دور از مواد خورنده نگهداری شوند. تماس مستقیم با خاک یا آب باعث زنگ‌زدگی آن‌ها می‌شود. همچنین بهتر است میلگردها قبل از نصب با برس سیمی یا روش‌های مکانیکی تمیز شوند تا چسبندگی آن‌ها به بتن حفظ شود.

نکات پایانی

انتخاب صحیح و به‌موقع میلگرد، نقش کلیدی در موفقیت هر پروژه عمرانی ایفا می‌کند. توجه به نوع پروژه، شرایط محیطی، نوع بارگذاری و استانداردهای مورد استفاده، به مهندسین کمک می‌کند تا انواع میلگرد مناسب را انتخاب کرده و عمر مفید سازه را تضمین کنند.

جمع‌بندی

در این مقاله به‌طور جامع با انواع میلگرد آشنا شدیم. از میلگرد ساده تا آجدار، از گالوانیزه تا FRP، هر نوع میلگرد کاربرد خاص خود را دارد. انتخاب درست و مهندسی شده میلگرد نه تنها موجب استحکام بیشتر سازه می‌شود، بلکه به کاهش هزینه‌های بلندمدت نیز کمک می‌کند.

در هلدینگ آرتیمان، ما با بهره‌گیری از تجربه و دانش فنی، آماده‌ایم تا شما را در انتخاب بهترین نوع میلگرد برای پروژه‌تان همراهی کنیم.